BIZITZAK EZ DIGU
EMATEN!

Emakumeek etxeko lanen ia % 70 egiten dute Euskadiko etxeetan. Lan-eremuan ezegonkorrenak eta pobretuenak ere badira. Beraz, ondo pentsatu,  familia heterosexualetan janaria, etxearen garbiketa eta haurren arreta planifikatu behar badituzu; astean 5 edo 6 egunez lan egiten baduzu, egunean 8 orduz eta joan-etorrietarako ordubete behar baduzu, zein dira zure aukerak inplikatzeko eta parte hartzeko? Tira, puzzlea egiten duzu eta joatea lortzen duzu. Kontzentratu zaitezke eta zure eskubide politikoez gozatu? Ala, ordulariari begiratu eta bueltak ematen dizkiozu egiteke dituzun 300 zereginei?

Hori, lagunok, etxeko eremuan, enpleguan eta partaidetza soziopolitikoan emandako denboraren arteko erlazioa aztertzen duen PRESENTZIA HIRUKOITZAREKIN lotuta dago. Bestela esanda, gure eguneroko bizitzan sumatzen dugun zerbaiti izena jartzen laguntzen digu: ezin da aldi berean hiru lekutan egon. Ezintasun fisiko horren aurrean, espazio bati uko egitea (edo, gutxienez, lehenestea) baino ez zaigu geratzen.

Eta erabaki honetan aurreko ataletan ikusi genituen egitura guztiak sartzen dira jokoan. Gogoratzen al zarete Sofia eta Emiliorekin? Izan ere, Sofiek zainketa-lanak lehenetsiko dituzte, eta Emilioek, berriz, parte-hartze soziopolitikoaren arloko solaskide izaten jarraituko dute. Eta gerta liteke zure kasuan ere - zure espazioan egurra ematen duzun arren, era feministan eralda dadin -, zure bikote heterosexuala Che Guevara izaten jarraitzea, zu parte-hartze laburrarekin konformatzen zaren bitartean.

Konturatu gabe, "Alice Mirarien Herrialdeko" untxia bihurtu zara (agian, sistema kapitalista eta zisheteropatriarkal bateko untxi eme bat zen). June Fernández kazetariak kontatu digu dagoeneko,  “bizitza korapilatzea” eta normaltasunari aurre egitea aukeratzen duten 10 ingobernables horietako baten esperientzia azaltzean. Irina Layvska Echeverría lehen kapituluko protagonista da, eta bere bizitzako une batean Hilda Guevararekin, Cheren alabetako batekin, gurutzatzen da. Solasaldi horretan, “dena sakrifikatzeko prest zegoen - baita seme-alabei eta bikotekidea ere - heroi mitikoaren kontraesan horri buruz aritu ziren” (2019: 25) Ez zen aita izugarria izango, baina mundu guztiak ezagutzen du Ernesto Che Guevara. Aitzitik, askoz ezezagunagoak dira Hilda Gadea (bere lehen emaztea eta Hildaren ama) edo Aleida March (bigarren emaztea), nahiz eta borroka iraultzaileetako partaide ere izan. Lau seme-alaba zaintzeak, azken hau bezala, eta eguneroko bizitzaren aldeko borroken itzaletan egoteak ez zaitu historiaren liburuetara pasaraziko.

Hau “zaintza lanetan inplikatuko ez diren eta ardurarik izango ez duten militante txanpiñoi horien adibide bat baino ez da. Egun osoko militanteak izango dira iraultzaren alde borrokatzeko. Baina bizitzak aurrera jarraitu behar du, eta, horretarako, norbaitek eutsi behar dio” (2024: 72), Marina Sagastizabal soziologoak adierazi bezala. Bizitzari eusten diotenak (eta femeninoaren erabilera ez da kasualitatea), ikusezinak eta mendekoak, ez dira izango parte hartzeko eredua ezarriko dutenak. Ideala txanpiñoi horiek definituko dute, eraldaketa politikorako edozein helburu lortzeko erreferente desiragarriak bihurtzen baitira. Eta horrela, ia konturatu gabe, zaintza-lanak ikusezin bihurtzen dituen sistema kapitalista eta patriarkalaren logikak errepikatzen ditugu (bai, baita sistemaren bidegabekeriei aurre egitea helburu duten espazioetan ere).

Zergatik? Maskulinitatearen  eta, horrekin batera, produktibitatearen dinamiken arabera eraikitako partaidetza- eta militantzia-eredu bat erreproduzitzearen aldeko apustua egin dugulako. Eta batzarrera joateko, 5 orduko bileretan egoteko edo etxetik kanpo 3 egunez erakundearen erabakiei bueltak ematen egoteko gai ez bazara, ulertuko da ez duzula konpromiso serio eta errealik ekintza politikoarekin. Bizitzak ez dit ematen leloa behin eta berriz errepikatzen da aktibismoaren erritmoa jarraitzeko gai ez diren pertsonen artean.

Será habitable o no será-n Euskadiko Ekonomia Alternatibo eta Solidarioaren Sareko (REAS) kideek “MILITANTE HEROIKO”aren profil horrek sortzen duen gogo bizian jartzen dute arreta, ekoizpenaren eta enpleguaren logikak erakunde eta kolektiboetara eramaten baititu. “Bere autoimmolazioak” dena ematen du proiektuaren alde, edo bere abentura pertsonal bihurtzen du. “Gainera, gehiago edo gutxiago estalita, gainerako lankideei autoimmolatzea eskatzen die, erakundeari eskaintzen dizkiogun denborei mugarik ez jartzetik hasita” (2020: 20).

Nork du mugarik gabeko ordutegiak izateko pribilegioa? Seguruenik, zaintza ardurak dituzten pertsonak eta/edo lan ingurune prekarizatuagoak dituztenak, ez. Emakumeak izan beharrik ez duten pertsonak, baina gehienak emakumeak dira. Beraz, gizonek dute aukera gehien egonkortasuna eta jarraitutasuna ezaugarri dituen ibilbide parte-hartzailea izateko; emakumeena, aldiz, salbuespenezkoa eta irregularra izaten da. Eta, jakina, ikusezintasunagatik, beren konpromisoa parte-hartze politiko eta sozialari buruzko azterlanetan apenas duten espazio horietara bideratuko baitute.

Izan ere, kasualitatez edo serendipia hutsez, inoiz ez ditugu aurkitzen konpromiso iraultzaile handi horiek guraso elkarteetan (egia esan, gehiago dira amenak, salbuespen gutxi batzuk izan ezik). Argi dago partaidetza guztiak ez duela balio eta ospe bera gure iruditerian. Eta askoz gizon gehiago ikusiko ditugu alderdi, mugimendu politiko eta sindikatuetan, eta gutxiago eguneroko bizitzarekin lotutako mobilizazioetan (guraso elkarte horiek edo boluntariotza). Badakigu heroitasuna ez dela auzo-jantokietan edo haurrak zaintzen ari.

Eraldaketarako estrategia ez da, beraz, parte-hartzearen eredu maskulino-produktibista hori erreproduzitzen jarraitzea, baizik eta desiragarritasun-eredua aldatzea. Agian, ekintza politikoan garrantzirik gabekotzat jotzen denari begiratu beharko diogu, protagonismoak, erabateko presentzialismoak eta heroitasun abstraktuak alde batera utzi, eta aniztasunetik abiatuta, intentsitate eta erritmo desberdinetatik abiatzen diren eta eguneroko bizitzekin bizi diren esperientzia parte-hartzaileen aldeko apustua egin beharko dugu. Ez da lan erraza mendeetako iruditeriarekin haustea, baina zenbait estrategia aztertuko ditugu, bertan bizi diren pertsonentzat inplikazio-moduak jasangarriagoak diren espazioetarako igarobidea nola egin jakiteko.