BOTEREAK!

Klonen gerra gogorarazten digun homogeneotasunez betetako espazio publiko baten ordez - non beti pertsona berberek modu berberean hitz egiten duten eta edukien kiribil batean sentitzen garen -, aniztasunaren aldeko apustua egiten dugu beste parte-hartze eredu bat inspiratzeko xedez. “La Poderío” aldizkariko kazetariek “Flamenkoak eta indartsuak izatera eta takoi-hots indartsua ateratzera animatzen gaituzte, munduak burrunba egin dezan”. Beraz, haiengan inspiratzen gara botereen ideia hori aldarrikatzeko (bai, pluralean), bizi, pentsatu eta adierazteko modu anitzetatik abiatuta ingurunean eragiteko gaitasuna geureganatzeko proposamen gisa. Nola egingo dugu? Hitz egiteko  eta entzunak izateko eskubidea dugun subjektutzat hartzen lagunduko diguten estrategia batzuk aztertuko ditugu.

💜HABELAS, HAILAS
Emakumeak biztanleriaren erdia baino gehiago gara eta, hala ere, badirudi zaila dela gu aurkitzea. All male panels bezalako ekimenek soilik gizonak dituzten panelak, hitzaldiak, mintegiak, ekitaldiak edo artikulu akademikoen bibliografiak dokumentatzera gonbidatzen gaituzte. Eta, zoritxarrez: Ez dira gutxi! Beraz, mugitzen zaren parte-hartzeko espaziora begiratzera eta zenbatzen jartzera animatzen zaitugu: Zenbat emakumek parte hartzen dute batzarretan edo betetzen dituzte erantzukizuneko postuak? Zenbat emakume erabiltzen dituzu erreferente gisa? Emakumeak faltan botatzen dituzu gai edo lantalde batzuetan? Edo beste batzuetan gainordezkatuta daude? Erantzunak dituzunean, eta emakumeak falta bazaizkizu: Bila itzazu, izan ere, "como as meigas, habelas hailas!" Beste erreferente batzuk ikertu, agerikoak diren zereginez arduratzera animatu, haien parte-hartzea erraztu, babestu batzarretan hitz egitera ausartu daitezen...

💜BILATU BESTE ERREFERENTE BATZUK!
Entzun, irakurri eta ikusi dituzu jada zure denbora-aukeren gainetik dauden Ipar Globaleko gizon zuriak. Jauzia egiteko unea da, eta emakumeek, arrazializatuek, LGBATIQ+ kolektibokoek, desgaitasuna dutenek, hegoaldeetakoek... sortutako ezagutzara hurbiltzeko unea. Aukeren mundu bat irekiko dizu eta, beste begirada batzuen bidez, mundua ikusteko modua aberastuko dizu. A! Eta ez ahaztu beste maskulinitate batzuk ikusaraztea, hegemonikoetatik haratago, eta askotariko haur eta gizonen erreferenteak bultzatzea, zainketak erdigunean jarriz.

💜PRIBILEGIOAK ZALANTZAN JARTZEA (BAITA NORBERARENAK ERE)
Gogoratzen duzu intersekzionalitatea? Erabili, bada, menderatze ziseteropatriarkal, kapitalista, supremazista zuri, kolonial edo kapazitista honen testuinguruan gure gizarte-posizioa birpentsatzeko hain baliagarria den tresna hori. Nolako homogeneotasuna du mugitzen zaren espazioak? Nori entzuten zaio gehien? Zer iritzi bihurtzen da jainkoaren hitz? Nor txalotzen dugu hitz egiten dutenean baina ez dakigunean zer esan duten ere? Zer gai jartzen ditugu agendan? Zer erreferente erabiltzen ditugu gure irudietan edo diskurtsoetan? Zer liburu erabiltzen edo gomendatzen ditugu edo zer praktika kolektibotan inspiratzen gara?
Litekeena da erantzunetan ikustea zu ere desberdintasunak erreproduzitzearen konplizea zarela. Konplize izateak min ematen du, baina pentsa ezazu min gehiago ematen duela ez existitzeak, besteek aintzat ez hartzeak edo entzun ere ez egiteak. Beraz, mundua anitzagoa egiten lagundu eta hasi hutsuneak betetzen.

💜BOTEREA EZ DA BAKARRIK BANATZEN
Gezurra badirudi ere, erosotasuna eta horizontaltasuna ez da gertatzen magia bidez, eta behar-beharrezkoa da espazioetan boterea birbanatzeko esku hartzea. Ondo datorkigu Jo Freeman politologoaren hitzei berriro heltzea, egitura faltak dakarren arriskuaz ohartarazteko: “kezko hesi bihurtzen baitira beste batzuen gaineko hegemonia ukaezina ezartzen duten indartsuentzat edo zorionekoentzat” (2017: 12). Dinamizatzeko ideia batzuk uzten dizkizuegu (baina gaian sakontzera eta sormena erabiltzera animatzen zaituztegu!):
✅ BANATU HITZA: Norbaitek hitz egin dezan, beste norbait isildu egin behar da. Eta, gehienetan, pertsona berberek bahitzen dute hitza, eta gainerakoak isilik joaten dira azken hauen bakarrizketetara. Hori gerta ez dadin, txandak banatu edo esku-hartzeak denboran mugatu daitezke.

✅ ERRAZTU ESKU-HARTZEA: Jende askoren aurrean hitza hartzen ausartzea infernua izan daiteke jende askorentzat. Dena ez da osoko bilkuratik pasatu behar, eta formula ugari daude iritziak partekatu ahal izateko. Elkarrizketa-talde txikiak sor daitezke, txartelak banaka banatu eta jaso, edo kartulina batean post-itak itsatsi. Erabili irudimena soilik betiko jarrerak islatuta gera ez daitezen.

✅ SAIHESTU PROTAGONISMOAK: Parte hartzeko gune bat ez da adiskideen talde bat! Saihestu banakako lidergoak eta oso ondo moldatzen diren eta lan egiten duten pertsonen talde itxiak, gainerakoak kanpoan uzten baitituzte. Hori zaila da, baina egin lidergo erlazionalen aldeko apustua, bilatu entzute aktiborako, elkarrizketarako eta erabakiak adostasunez hartzeko formulak, ahal den guztietan.

✅ BALORATU NOLA SENTITZEN GAREN: Ez dadila izua gailendu! Ez gara kanalean irekitzeaz eta emozioen uholde agortezin (eta amaiezin) batek eramaten uzteaz ari. Afektibitateari garrantzia emateaz eta garatzen ari garen espazio parte-hartzailea nola doan, parte hartzen duten pertsonak nola sentitzen diren edo bilera baten ondoren sentimenduak zein diren baloratzeaz ari gara. Pertsonak eroso eta seguru sentitu diren jakitea ondo datorkigu ondo egiten ari garenari balioa emateko eta, bestela, gabeziak zuzentzeko.

💜ARRETA JARRI ESATEN DENARI
Talde guztietan daude (edo egon beharko lukete) pertsona desberdinak, eta, beraz, aniztasuna egongo da komunikatzeko eta nahiak, minak eta beharrak adierazteko moduetan. Saiatu esaten ari denari arreta jartzen, eta ez esaten ari den moduari. Harrituko zara urduri dagoen pertsonak, emozionalagoa denak edo bere burua azaltzeko arazoak dituenak gauza interesgarriak dituela esateko.

💜JAKINTZA DESBERDINAK DAUDE
Ez geratu soilik sakonki teknikoak diren ezagutzekin, pertsona batzuek ekarpen handia egin dezakete beren esperientziatik, nahiz eta hiztegi handirik ez izan edo erreferente teoriko handirik erabili ezin izan.

💜ENTZUNEZ IKASTEA
Eta entzuteaz ari garenean, hitz egiten ari zaizkigun pertsonak subjektutzat hartzeaz eta esaten ari direnari arreta jartzeaz ari gara. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza, bereziki zapaldutako taldeetatik datozenean. Sustatu jarrera irekia eta saiatu etorkortasuna saihesten eta ukaziotik ez erreakzionatzen. Jaso esaten dizutena, pentsatu eta hausnartu, argitu zalantzak sortzen dizkizuna eta egon prest ikasteko. Eta gogoratu! Zapaldutako kolektiboetako pertsonak ez dira homogeneoak, eta zapalkuntzatik haratago doazen interesak, kezkak eta beharrak dituzte (eta, bide batez, ez dizute zertan azaldu behar une oro).

💜 INDARKERIAK KOLEKTIBOKI AURREZ AURRE JARTZEA
Iruzkin matxistak, homofoboak, arrazistak... egiten badira, ez alde batera utzi eta ez utzi bakarrik bortxatua sentitu den pertsona. Eraman gaia hurrengo bilerara, edo, bilera baten erdian izan bada, gelditu eta azaldu zergatik gelditu den. Beti kolektibora zuzenduz eta erantzukizuna urratutako pertsonengan utzi gabe. Ez gara irainez edo txisteez bakarrik ari, baizik eta pribilegioak dituztenen artean legitimitatea kentzen duten edo begirada konplizeak dituzten iruzkin etorkor eta adierazpen horiez guztiez (denok dakigu, ozen esaten ez badute ere, "nolako astunak!" edo "matraka honekin daude berriro!" hori identifikatzen).

💜 GOZATU ENBARAZU EGITEN
Emakumeok atsegina eman behar dugula eta gozoak izan behar garela sozializatu gara (nola azaldu, bestela, egundoko txapak botatzen dizkiguten bitartean ordu erdi irribarrearekin eta baieztatzen egotea?). Eta zu entzuten ari dena pozteko gogo hori indartsuagoa da klase baxuko emakumeetan, arrazializatuetan, migratuetan eta normaltasunetik urruntzen ari diren guztietan, haiengandik ere adeitasun eta esker on handiagoa espero baitugu. Beste era batera esanda, mendetasun eta isiltasun itxaropenak areagotu egiten dira eta zapalkuntzarekin bat datoz.
Beraz, iritsi da jasaten ditugun menderatze modu desberdinak adierazi eta giroa hondatuz gozatzeko unea (eta erruduntasunak alde batera uztekoa). Eta, jakina, gu ere deseroso sentitzea onartzekoa gure pribilegioak direnean identifikatzen direnak. Bell Hooks pentsalari eta idazleak erakusten digun bezala (irakurtzen dugun bitartean gure aulkietan mugiarazten gaituzten beste hainbat gauzaren artean!), ezin zaio botereari aurre egin eta aldi berean haren onespena bilatu (2022:36):
“Norbaitekin hitz egin behar dugu, ez soilik norbaiti. Erantzunak entzutean, ulertzen dugu gure hitzek aurre egiteko, eraldatzeko, hunkitzeko... erabiltzen direla. Zaila da mezu askatzaile bat mantentzea kontsumo-kultura batean, non sinetsarazten diguten gure ahotsaren balioa ez dagoela zehaztuta ahotsak zenbateraino zalantzan jartzen duenagatik edo zenbaterainoko gogoeta kritikoa ahalbidetzen duenagatik, baizik eta ahotsa gustukoa izateagatik ala ez (edo batzuetan gu gustukoak garen ala ez)”.